Τι είναι η περιφερική αποφρακτική αγγειοπάθεια;
Οι αρτηρίες αποτελούν μέρος του αγγειακού μας συστήματος και η σωστή λειτουργία τους είναι ζωτικής σημασίας, καθώς μεταφέρουν οξυγονωμένο αίμα από την καρδιά προς τα υπόλοιπα όργανα του σώματος, τρέφοντας και κρατώντας ζωντανούς όλους τους ιστούς του σώματος.
Κάποιες φορές η εσωτερική επένδυση των αρτηριών εμφανίζει παθολογικό υλικό από λιπίδια και συνδετικό ιστό, ο οποίος προβάλλει μέσα στον αυλό της αρτηρίας. Το παθολογικό αυτό υλικό αυτό, καθώς σταδιακά αναπτύσσεται, στενεύει τον αυλό του αγγείου, προκαλώντας προβλήματα στη ροή του αίματος. Το υλικό αυτό είναι γνωστό με την ονομασία αθηρωματική πλάκα και η διαδικασία ανάπτυξης των αθηρωματικών πλακών ονομάζεται αθηρωσκλήρυνση.
Σχηματική απεικόνιση αθηρωματικής πλάκας στο εσωτερικό ενός περιφερικού αγγείου που κλείνει τον αυλό της και εμποδίζει την κυκλοφορία του αίματος.
Η αθηρωσκλήρυνση είναι ένα γενικευμένο νόσημα, αφού μπορεί να προσβάλει όλες τις αρτηρίες του σώματος. Η μεγαλύτερη όμως συχνότητα εμφάνισης της νόσου παρατηρείται στις αρτηρίες της καρδιάς, προκαλώντας τη λεγόμενη στεφανιαία νόσο. Η στεφανιαία νόσος είναι μία πολύ σοβαρή κατάσταση με την πιο χαρακτηριστική της εκδήλωση, αυτή του καρδιακού εμφράγματος.
Όταν προσβάλλονται αρτηρίες σε «περιφερικά» μέρη του σώματος, (πόδια, χέρια, λαιμός ή νεφρά), η νόσος περιγράφεται ως περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια (ΠΑΑ). Όταν οι αθηρωματικές πλάκες καταλαμβάνουν μέρος του αυλού του αγγείου, χωρίς να αποκλείουν τελείως την κυκλοφορία του αίματος, τότε προκαλούν τη λεγόμενη στένωση, ενώ στις περιπτώσεις πλήρους αποκλεισμού του αυλού προκαλούν την λεγόμενη απόφραξη.
Η ΠΑΑ των κάτω άκρων, είναι μία αρκετά συχνή κατάσταση στο γενικό πληθυσμό. Στις δυτικές κοινωνίες, το 16% του πληθυσμού άνω των 55 ετών πάσχει από τη νόσο αυτή, ενώ άνω των 65 ετών το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 21%. Είναι ενδιαφέρον να γνωρίζει κανείς, ότι το 63% των ασθενών με ΠΑΑ, δεν παρουσιάζει εμφανή συμπτώματα και έτσι δεν έχουν την παραμικρή ιδέα ότι πάσχουν από αυτό το σοβαρό νόσημα.
Η θνητότητα των ασθενών αυτών, μέσα στα 5 πρώτα χρόνια από την διάγνωση της νόσου, είναι αρκετά υψηλή (15-30%) με το 75% των θανάτων αυτών να οφείλονται σε καρδιολογικά νοσήματα. Η ΠΑΑ στα κάτω άκρα, ακόμα και στα αρχικά στάδια, όταν δεν κινδυνεύουν τα πόδια, αποτελεί σημαντικότατο παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου. Η έγκαιρη διάγνωσή της από ειδικό μπορεί να προστατέψει, όχι μόνο το πόδι, αλλά και την ζωή του ασθενούς.
Τι προκαλεί την ΠΑΑ;
Με το πέρασμα του χρόνου η συγκέντρωση λιπαρών ουσιών στο αγγειακό τοίχωμα, σε συνδυασμό με μια φλεγμονή στα αγγειακά τοιχώματα, ενδέχεται να οδηγήσει στην ανάπτυξη αθηρωματικής πλάκας, η οποία περιορίζει την αιματική ροή, με αποτέλεσμα οι μύες να μην λαμβάνουν την απαραίτητη ποσότητα οξυγόνου, προκαλώντας πόνο στο κάτω άκρο, αρχικά, μόνο κατά την βάδιση. Σε πιο προχωρημένες καταστάσεις παρατηρείται πόνος στο πόδι, ακόμα και χωρίς ο ασθενής να βαδίζει, καθώς και απώλεια ιστού στα πόδια, με εμφάνιση επώδυνων πληγών ή και νέκρωση ιστών, την λεγόμενη, δηλαδή, γάγγραινα.
Παρά το γεγονός ότι τα αίτια αθηρωμάτωσης δεν έχουν πλήρως διερευνηθεί, ως κύριοι παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης ΠΑΑ έχουν αναγνωριστεί:
- Τα γονίδια (οικογενειακό ιστορικό)
- Το κάπνισμα
- Ο διαβήτης
- Η καρδιακή νόσος
- Η παχυσαρκία
- Η υψηλή αρτηριακή πίεση
- Η υψηλή χοληστερίνη
Πολλοί γιατροί συμβουλεύουν για απλά προστατευτικά μέτρα που περιλαμβάνουν τη διατήρηση της αρτηριακής πίεσης υπό έλεγχο, τη διακοπή του καπνίσματος, τη συχνή σωματική άσκηση και τη μείωση των λιπαρών τροφών. Οι αλλαγές αυτές στον τρόπο ζωής μπορούν να εμποδίσουν την εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων στο μέλλον.
Συμπτώματα της περιφερικής αποφρακτικής αρτηριοπάθειας
Τα συμπτώματα από την ΠΑΑ εξαρτώνται από την εντόπιση και την έκταση της νόσου. Σε αρχικά στάδια τα συμπτώματα είναι σπάνια. Προοδευτικά, καθώς η αθηρωματική πλάκα μεγαλώνει και η ροή του αίματος από τη στενωμένη αρτηρία προς τους ιστούς και τα όργανα του σώματος μειώνεται, τα συμπτώματα μπορεί να καταστούν μόνιμα ή και να επιδεινωθούν. Ανάλογα με την εντόπιση της νόσου ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα ενδέχεται να παρουσιαστούν:
- Χωλότητα (με πόνο στους γοφούς, στους μηρούς, στις γάμπες ή στα πόδια μετά από περπάτημα ή τρέξιμο)
- Μούδιασμα στα δάκτυλα, στα πόδια ή στις κνήμες
- Αλλαγές στο χρώμα του δέρματος (ωχρό, κυανό / μπλε) στα δάκτυλα, στα πόδια ή στις κνήμες
- Απουσία σφυγμού
- Πληγές στα δάκτυλα ή στα πόδια που δεν επουλώνονται
- Γάγγραινα
- Υπέρταση (δύσκολα ρυθμιζόμενη)
- Νεφρική ανεπάρκεια
Η ΠΑΑ συχνά ανακαλύπτεται από την παρουσία ενός ή περισσοτέρων από τα παραπάνω συμπτώματα και η ύπαρξή της μπορεί να πιστοποιηθεί από ειδικό ιατρό μετά από κάποια εξειδικευμένη ιατρική εξέταση (αγγειογραφία, υπέρηχο, κ.α.).
Πώς αντιμετωπίζεται η ΠΑΑ;
Η εντόπιση και η έκταση της ΠΑΑ καθώς και η γενική κατάσταση της υγείας του ασθενούς καθορίζουν τον, κατά περίπτωση, ενδεδειγμένο τρόπο θεραπείας.
Όταν τα συμπτώματα είναι ήπια, ο γιατρός πιθανόν να συστήσει απλούς περιοδικούς ελέγχους (check-ups). Εντούτοις σε περίπτωση σοβαρότερων συμπτωμάτων ο γιατρός ενδέχεται να συστήσει μια από τις ακόλουθες (συντηρητικές) θεραπευτικές επιλογές:
Έλεγχο των παραγόντων κινδύνου με αλλαγές στον τρόπο ζωής του ασθενούς (π.χ. δίαιτα χαμηλή σε λιπαρά, διακοπή του καπνίσματος και συχνή σωματική άσκηση, κ.α.).
Φαρμακευτική θεραπεία για τη βελτίωση της ροής του αίματος στις αρτηρίες ή / και τη μείωση της χοληστερίνης του αίματος. Τρεις είναι οι βασικές κατηγορίες φαρμάκων που χρειάζονται στην περιφερική αποφρακτική αγγειοπάθεια:
- Αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα (πχ. ακετυλοσαλικυλικό οξύ ή κλοπιδογρέλη), τα οποία εμποδίζουν τα θρομβωτικά επεισόδια που μπορεί να εμφανιστούν πάνω στις αθηρωματικές πλάκες.
- Αντιλιπιδαιμικά φάρμακα (πχ. στατίνες), τα οποία, εκτός από την μείωση των λιπιδίων του αίματος, επιτυγχάνουν τη σταθεροποίηση των αθηρωματικών πλακών, καθυστερώντας την εξέλιξή τους. Η δράση των φαρμάκων αυτών, σε ασθενείς με περιφερική αγγειοπάθεια, είναι ευεργετική ακόμα και σε περιπτώσεις λιπιδίων αίματος σε χαμηλά επίπεδα!
- Αγγειοδιασταλτικά φάρμακα (σιλοσταζόλη), που, σε αρκετές περιπτώσεις, βελτιώνουν σημαντικά τα συμπτώματα της νόσου στα κάτω άκρα.
Σε περίπτωση που τα συμπτώματα επιμένουν ή επιδεινώνονται τότε οι θεραπευτικές επιλογές παύουν να είναι συντηρητικές και γίνονται επεμβατικές:
Χειρουργείο παράκαμψης (bypass) : σε περιπτώσεις αποτυχίας των συντηρητικών θεραπειών να ελέγξουν τα συμπτώματα, το bypass συνίσταται στη δημιουργία παράκαμψης της αρτηριακής βλάβης με χειρουργικό τρόπο, είτε με τη χρήση συνθετικού μοσχεύματος, είτε με τη χρήση μίας των φλεβών του ασθενούς. Η επέμβαση παράκαμψης πραγματοποιείται εδώ και πολλά χρόνια με πολύ καλά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα.
Σχηματική απεικόνιση παρακαμπτηρίων μοσχευμάτων, ενός φλεβικού (μωβ χρώμα αποκλεισμένο με θρόμβο) και ενός συνθετικού (άσπρο χρώμα, όπου διακρίνεται στο εσωτερικό του η ροή του αίματος).
Η ενδαγγειακή θεραπεία: είναι μια νεότερη τεχνική θεραπείας, εναλλακτική της παραδοσιακής ανοικτής χειρουργικής. Δεν απαιτεί χειρουργικές τομές, είναι ελάχιστα επεμβατική και πραγματοποιείται υπό ακτινοσκοπική καθοδήγηση, μέσω μιας μικρής οπής, συνήθως, από το ύψος του πάνω μέρους του μηρού (βουβωνική περιοχή). Χρησιμοποιώντας λεπτά σύρματα παρεμβαίνουμε στο εσωτερικό των στενωμένων - αποφραγμένων αρτηριών, με διάφορους τρόπους, για να πραγματοποιήσουμε θεραπείες διάνοιξης του αυλού τους.
Οι κυριότεροι ενδαγγειακοί τρόποι θεραπείας των αποφραγμένων αρτηριών είναι:
Η κλασσική αγγειοπλαστική: πραγματοποιείται με ειδικά ενδαγγειακά μπαλόνια, τα οποία προωθούνται στην περιοχή της βλάβης και φουσκώνοντάς τα, παραμερίζουμε την αθηρωματική πλάκα, διανοίγοντας τον αυλό της αρτηρίας.
Η αγγειοπλαστική με την χρήση μικρού μεταλλικού ενδονάρθηκα (stent), τοποθετείται στο σημείο της "βουλωμένης" αρτηρίας κατόπιν της αγγειοπλαστικής με μπαλόνι, ώστε να παραμερίζει την αθηρωματική πλάκα, να κρατά την αρτηρία ανοικτή και να εμποδίζει την επαναστένωση, που μπορεί να συμβεί σε περιπτώσεις που χρησιμοποιείται μόνο μπαλόνι.
Η ενδοαυλική αθηρεκτομή χρησιμοποιείται είτε ως εναλλακτική της κλασσικής αγγειοπλαστικής, είτε ως συμπληρωματική μορφή θεραπείας. Επιδιώκει όχι μόνο να παραμερίσει, αλλά να αφαιρέσει την αθηρωματική πλάκα, μέσα από ειδικούς καθετήρες που φέρουν λεπίδες, οι οποίες "κονιορτοποιούν" και θέτουν εκτός σώματος την αθηρωματική πλάκα. Η ενδοαυλική αθηρεκτομή σε πολλές περιπτώσεις πλεονεκτεί έναντι της κλασσικής αγγειοπλαστικής με μπαλλόνι ή stent και αποτελεί μία επιπλέον επιλογή στη μάχη κατά της περιφερικής αποφρακτικής αγγειοπάθειας.
Σχηματική απεικόνιση των βημάτων της αγγειοπλαστικής.Α. Διεκβολή της βλάβης με λεπτό σύρμα. Β. Προώθηση του μπαλλονιού πάνω στο σύρμα-οδηγός, τοποθέτησή του ακριβώς στην περιοχή της βλάβης και φούσκωμα του μπαλλονιού που διανοίγει την βλάβη. Γ. Το τελικό αποτέλεσμα με ανοιγμένη την αρτηρία, χωρίς πια στένωση.
